Trong bối cảnh số lượng trẻ tự kỷ gia tăng nhanh chóng tại Việt Nam, các bậc phụ huynh đang kêu gọi sự hình thành và phát triển hệ thống giáo dục phù hợp nhằm đáp ứng nhu cầu của hơn 1 triệu trẻ em mắc chứng rối loạn phổ tự kỷ.
Tìm hiểu thực trạng
Tại tọa đàm “Tương lai nào cho trẻ tự kỷ?” diễn ra vào chiều ngày 28/3 tại Hà Nội, ông Đặng Hoa Nam, nguyên Cục trưởng Cục Trẻ em, Bộ Lao động – Thương binh & Xã hội, đã chia sẻ thông tin đáng chú ý về tình hình trẻ em tự kỷ ở Việt Nam. Theo số liệu công bố từ Tổng cục Thống kê đầu năm 2019, cả nước có khoảng 6,2 triệu người khuyết tật từ 2 tuổi trở lên, trong đó có khoảng 1 triệu người mắc chứng tự kỷ. Con số này tương đương với tỷ lệ 1 trên 100 trẻ sinh ra mắc rối loạn phổ tự kỷ, chiếm 30% tổng số trẻ khuyết tật học đường.
Đáng lưu ý, trong vòng 15 năm qua, số lượng trẻ tự kỷ ở Việt Nam đã tăng gấp nhiều lần, đặc biệt là từ năm 2000 đến 2007, khi mức tăng đạt tới 50 lần.
Thiếu vắng hệ thống giáo dục chuyên biệt
Mặc dù nhận thức chung của xã hội về tự kỷ đã được nâng cao, nhưng hiện nay, hệ thống giáo dục công lập vẫn chưa có trường chuyên biệt hay hòa nhập dành riêng cho trẻ tự kỷ. TS Đinh Nguyễn Trang Thu, Phó Trưởng khoa Giáo dục đặc biệt, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, nhấn mạnh rằng không phải phụ huynh nào cũng hiểu rõ về việc lựa chọn mô hình giáo dục phù hợp cho con mình. “Nhiều bậc phụ huynh nghĩ rằng chỉ cần đưa con vào trường hòa nhập là sẽ đủ. Tuy nhiên, khả năng hòa nhập phụ thuộc vào nhiều yếu tố và mỗi trẻ có mức độ khác nhau,” bà Trang Thu cho biết.
Theo nghiên cứu, các quốc gia tiên tiến thường duy trì ba mô hình giáo dục cho trẻ khuyết tật: giáo dục hòa nhập, giáo dục bán hòa nhập và giáo dục chuyên biệt, mỗi mô hình phục vụ cho các mức độ khuyết tật khác nhau. Bà Trang Thu hy vọng, nếu cha mẹ được hướng dẫn đúng cách, họ sẽ dễ dàng tìm ra mô hình giáo dục phù hợp hơn cho con cái mình.
Chính sách phát triển giáo dục cho trẻ tự kỷ
Trong bối cảnh này, ông Tạ Ngọc Trí, Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục Phổ thông, Bộ Giáo dục và Đào tạo, đã thông tin về quy hoạch hệ thống cơ sở giáo dục chuyên biệt mà chính phủ vừa phê duyệt. Quy hoạch này sẽ kéo dài từ năm 2021 đến 2030, với tầm nhìn tới năm 2050. Mục tiêu của chính phủ là đảm bảo mọi tỉnh thành đều có trung tâm hỗ trợ phát triển giáo dục hòa nhập, giúp trẻ khuyết tật tiếp cận dịch vụ giáo dục chất lượng.
Ông Trí cũng cho hay, Thông tư 27 về quy chế tổ chức và hoạt động trường lớp cho trẻ khuyết tật được ban hành tháng 12/2024 sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các trường chuyên biệt xây dựng trung tâm hỗ trợ giáo dục hòa nhập. Điều này sẽ giúp các trường phổ thông tiếp nhận học sinh tự kỷ một cách dễ dàng hơn.
Những thách thức trong môi trường hòa nhập
Bên cạnh vấn đề giáo dục, sức khỏe tâm thần của trẻ tự kỷ cũng đáng lo ngại, đặc biệt trong độ tuổi dậy thì. ThS. Phan Thị Lan Hương, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu quyền trẻ em, chia sẻ rằng nhiều trẻ tự kỷ đã phải trải qua tình trạng stress và trầm cảm nặng nề do bị bắt nạt trong trường học. “Có những em đã van xin cha mẹ cho nghỉ học tại trường phổ thông để chuyển sang các trung tâm chuyên biệt. Một em đã nói rằng: ‘Mẹ ơi, cho con nghỉ chỗ này đi. Mẹ tìm chỗ nào có nhiều bạn như con để con vào học,'” bà Lan Hương nhớ lại.
Tuổi dậy thì mang lại nhiều khó khăn cho trẻ bình thường, còn đối với trẻ tự kỷ, những trở ngại này được nhân lên gấp bội. Các bậc phụ huynh, thầy cô, và cộng đồng thường tập trung vào các rối loạn chức năng mà quên mất rằng tinh thần của trẻ cũng cần được chăm sóc.
Hi vọng cho tương lai
Các chuyên gia tham gia tọa đàm đều bày tỏ mong muốn rằng với việc phát triển hệ thống giáo dục chuyên biệt và trung tâm hỗ trợ phát triển giáo dục hòa nhập, trẻ khuyết tật, đặc biệt là trẻ mắc rối loạn phổ tự kỷ, sẽ có một môi trường học tập an toàn và phù hợp hơn. Việc chú trọng đến sức khỏe tâm thần cũng sẽ được đặt lên hàng đầu, nhằm tạo điều kiện tốt nhất cho trẻ tự kỷ phát triển.
Tóm lại, sự cần thiết phải xây dựng một hệ thống giáo dục chuyên biệt cho trẻ tự kỷ ở Việt Nam đang trở thành một vấn đề cấp bách. Chính phủ và các cơ quan liên quan cần nhanh chóng triển khai các chính sách và biện pháp cụ thể để đáp ứng nhu cầu của hàng triệu trẻ em và gia đình đang cần hỗ trợ.
