Trong bối cảnh thị trường lao động Việt Nam năm 2025 đang chứng kiến tình trạng “thừa cử nhân, thiếu thợ giỏi”, câu hỏi “Nên học nghề hay học đại học?” trở nên nóng hơn bao giờ hết. Nhiều chuyên gia giáo dục và kinh tế đã đưa ra những phân tích giúp phụ huynh và học sinh cân nhắc lựa chọn phù hợp.
Thực trạng: Cử nhân thất nghiệp, doanh nghiệp khát nhân lực kỹ thuật
Theo báo cáo của Tổng cục Thống kê, quý I/2025, tỷ lệ thất nghiệp ở nhóm có bằng đại học dao động khoảng 3,2%, trong khi nhiều doanh nghiệp sản xuất, dịch vụ kỹ thuật lại không đủ nhân lực.
-
Nguyên nhân chính: Đào tạo đại học nặng lý thuyết, ít thực hành; ngành học không sát nhu cầu thị trường.
-
Nghề kỹ thuật, tay nghề cao như cơ khí, điện – điện tử, đầu bếp, chăm sóc sắc đẹp… lại thiếu nhân sự nghiêm trọng.
Học đại học: Ưu và nhược điểm
Ưu điểm:
-
Mở rộng kiến thức, phát triển tư duy phân tích, nghiên cứu.
-
Tấm bằng đại học vẫn là “tấm vé” quan trọng ở nhiều vị trí văn phòng, quản lý, công chức.
-
Cơ hội học lên cao học, du học, hoặc chuyển ngành.
Nhược điểm:
-
Chi phí và thời gian học dài (3 – 5 năm).
-
Nguy cơ thất nghiệp hoặc làm trái ngành nếu chọn sai nghề hoặc thiếu kỹ năng mềm.
-
Áp lực cạnh tranh cao khi ra trường.
Học nghề: Lựa chọn thực tế và ngắn hạn
Ưu điểm:
-
Thời gian đào tạo ngắn (6 tháng – 2 năm), học xong có thể đi làm ngay.
-
Chi phí thấp hơn so với đại học.
-
Học sát nhu cầu thị trường, tỷ lệ có việc làm cao (theo Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp, trên 85% học viên có việc ngay).
-
Cơ hội thu nhập sớm, tích lũy kinh nghiệm từ khi còn trẻ.
Nhược điểm:
-
Giới hạn một số vị trí yêu cầu bằng đại học.
-
Cần rèn kỹ năng mềm, ngoại ngữ và kiến thức mở rộng nếu muốn thăng tiến.
Xu hướng 2025: Học nghề chấ t lượng cao & học đại học ứng dụng
Các chuyên gia nhận định ranh giới giữa học nghề và học đại học đang mờ dần.
-
Nhiều trường nghề đã liên kết với doanh nghiệp, đào tạo theo đơn đặt hàng, cam kết việc làm.
-
Các trường đại học ứng dụng (university of applied sciences) kết hợp đào tạo lý thuyết + thực hành, giúp sinh viên “học là làm”.
Chuyên gia khuyến nghị
“Quan trọng không phải là học nghề hay học đại học, mà là chọn đúng ngành, đúng môi trường và đúng phương pháp. Hãy bắt đầu từ sở thích, năng lực, sau đó so sánh nhu cầu thị trường”, TS. Nguyễn Văn A – chuyên gia tư vấn hướng nghiệp cho biết.
✅ Nếu bạn thích nghiên cứu, quản lý, khởi nghiệp dài hạn → Xem xét học đại học.
✅ Nếu bạn muốn ra nghề nhanh, kiếm thu nhập sớm, tay nghề vững → Chọn học nghề chất lượng cao.
✅ Có thể kết hợp: học nghề trước, đi làm, sau đó học đại học vừa học vừa làm.
Kết luận
Năm 2025, thay vì mặc định “đại học là con đường duy nhất”, phụ huynh và học sinh nên mở rộng góc nhìn. Học nghề hay học đại học đều có giá trị nếu phù hợp với năng lực, định hướng và thị trường. Sự linh hoạt trong lựa chọn mới là chìa khóa dẫn tới thành công.
